Jak ustrzec się przed oszustami podającymi się z rachmistrza?

Czy mogę się nie zgodzić na spisanie, zasłaniając się RODO?

W poprzednich artykułach  („Spis powszechny ludności 2021, czyli wszystkie dane osobowe do jednego worka. Co na to RODO?” oraz „Jak ustrzec się przed oszustami podającymi się za rachmistrza?”)  dowiedzieli się Państwo o podstawach dotyczących spisu, czyli skąd są nasze dane i czy muszę je udostępniać. Teraz czas na trochę informacji o tym jak nie dać się oszukać.

Ale najpierw parę słów o rachmistrzu. Rachmistrzem może zostać każda pełnoletnia osoba, z co najmniej średnim wykształceniem, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Nabór na rachmistrzów przeprowadzają Urzędy Gmin, a konkretnie powołane w ich strukturze Gminne Biura Spisowe na czele z Gminnym Komisarzem Spisowym, czyli odpowiednio Wójtem, Burmistrzem lub Prezydentem. Kandydaci spełniający kryteria formalne są zgłaszani poprzez system informatyczny do Urzędu Statystycznego, Wojewódzkie Biura Spisowe są odpowiedzialne za przeszkolenie i przeprowadzenie egzaminu. Każdy kandydat po odbyciu szkolenia wstępnego bierze udział w egzaminie. Na podstawie wyników tworzone są listy rankingowe według której osoby z najlepszym wynikami, są powoływane na rachmistrza. Ilość rachmistrzów przypadających dla poszczególnych Gmin jest uzależniona od ilości mieszkańców. GUS z rachmistrzem zawiera umowę zlecenie, każdy rachmistrz otrzymuje wynagrodzenie według odgórnie ustalonych stawek za każdy zrealizowany wywiad osobisty lub telefoniczny. Rachmistrz przed przystąpieniem do realizacji obowiązków składa pisemne przyrzeczenie o zachowaniu tajemnicy statystycznej oraz otrzymuje upoważnienie do przetwarzania danych respondentów.  

Wracając do samej czynności spisu. Z osobami, które nie dokonają samospisu internetowego za pomocą dedykowanej aplikacji na stronie internetowej GUSu lub wypełnią dostępny tam formularz niekompletnie, rachmistrze spisowi będą się kontaktować telefonicznie lub osobiście w celu dokonania lub uzupełnienia spisu. Każdy rachmistrz jest zobowiązany w przypadku kontaktu telefonicznego podać swoje dane identyfikacyjne – imię i nazwisko oraz urząd statystyczny, który reprezentuje, a jeśli wyrazisz takie życzenie, także numer identyfikacyjny. Rachmistrz podczas spisu osobistego ma obowiązek ustawowy, nosić w widocznym miejscu identyfikator. Zawiera on obowiązkowo m. in. jego imię i nazwisko, zdjęcie oraz numer identyfikacyjny. 

No dobrze,.. Ale skąd mam wiedzieć, że podaje prawdziwe dane, a nie zmyślone? Identyfikator dzisiaj można samemu wykonać. Są przecież ogólnodostępne odpowiednie narzędzia poligraficzne. 

Rachmistrz spisowy jest zobowiązany kontaktując się z nami podać nie tylko swoje dane, czy pokazać identyfikator. Ma również obowiązek poinformować, jak możemy potwierdzić, że to prawdziwe dane. Rachmistrza będzie można potwierdzić poprzez dedykowaną infolinię GUS oraz aplikację, gdzie podając numer identyfikacyjny uzyskamy informacje o rachmistrzu. Jeżeli osoba podająca się za rachmistrza unika podania lub w sposób niejasny podaje te informacje lub co gorsza twierdzi, że nie musi ich podawać, ta osoba może być potencjalnie oszustem! Dla własnego bezpieczeństwa zweryfikujmy jego dane. O każdej próbie podszywania się pod osoby wykonujące czynności w ramach spisu powinniśmy obowiązkowo informować odpowiednie służby. Policja jest w stałym kontakcie
z biurami spisowymi oraz ma za zadanie reagować na wszelkie informacje o incydentach lub próbach oszustwa. Zgłoszenie takiego zdarzenia może uchronić inne, mniej czujne osoby przed ujawnieniem swoich danych. Co warto wiedzieć, rachmistrz podczas realizacji prac spisowych nie ma prawa wykonywać innych czynności niezwiązanych ze spisem (np. rozdawać ulotek niedotyczących spisu itp.). Jeżeli więc osoba, która jest rachmistrzem przy okazji próbuje sprzedać nam ubezpieczenie lub zestaw garnków korzystając niejako z pewnego umocowania do kontaktowania się z Nami, robi to z naruszeniem swoich obowiązków i nie ma do tego prawa.

Należy również pamiętać, ze w każdym Urzędzie Gminy funkcjonuje Biuro Spisowe, które wspiera służby statystyczne i rachmistrzów w realizacji spisu na swoim terenie. W przypadku jakichkolwiek problemów czy wątpliwości można kontaktować się również z pracownikami biura.

W powyższym artykule dowiedzieli się Państwo jak chronić się przed oszustami i nie dać się oszukać na spis powszechny. Natomiast jeżeli Państwo chcą wiedzieć o co będą pytać rachmistrzowie, a o co nie powinni pytać, zapraszam do następnego artykułu.

Zachęcamy do śledzenia informacji, a w razie pytań do kontaktu z nami.

Autor: Piotr Kropidłowski – Inspektor Ochrony Danych – Kierownik Projektu