Czy SI jest dla dzieci pomocna, czy wręcz odwrotnie? W artykule postaram się odpowiedzieć na to pytanie. Przeanalizuję zarówno korzyści, jak i potencjalne zagrożenia wynikające z rosnącej obecności SI w życiu dzieci.

Za każdym razem, gdy w tekście będę mówić o „Sztucznej Inteligencji” będę używać na przemiennie skrótu AI/SI.  Sztuczna inteligencja (AI/SI) to zagadnienie, które ostatnio często pojawia się w kontekście edukacji i dzieci. Coraz częściej Rodzice zastanawiają się, czy warto, aby ich dzieci miały styczność z tym tematem, czy może lepiej zostawić to na później. Tak naprawdę AI już wkracza w bramy szkół, czy tego chcemy czy nie. Może ono okazać się niezwykle przydatnym narzędziem, jeśli na to zezwolimy – musimy jednak mieć na uwadze, że wprowadzając sztuczną inteligencję powinniśmy czynić to w sposób kontrolowany i świadomy. Nie oszukujmy się – sztuczna inteligencja jest już teraz obecna w naszym życiu, a jej wartość będzie jedynie rosła w przyszłości. Można powiedzieć, że dzieci rozwijają się wraz z rozwojem sztucznej inteligencji. Dlatego uważam, że warto, aby zaczęły ją poznawać już teraz, ale przede wszystkim – uczyły się z niej odpowiedzialnie korzystać.

Wszystkie nowoczesne rozwiązania, narzędzia mają swoje plusy i minusy – wszystko jest dla ludzi – warto jednak wiedzieć jak z „głową” korzystać i potrafić odróżnić/ przesiać to, co negatywne.

Zacznijmy od samej definicji Sztucznej Inteligencji
Warto na wstępie wyjaśnić czym jest Sztuczna inteligencja (AI, SI). Według słownikowej definicji to dział informatyki zajmujący się tworzeniem programów komputerowych zdolnych do logicznego myślenia, uczenia się oraz wykonywania zadań wywiadowczych, takich jak rozpoznawanie obrazu, języka, czy podejmowanie decyzji. Sztuczna inteligencja wykorzystuje algorytmy automatycznego uczenia się, które pozwalają jej dostosowywać się do zmieniających się warunków. Dzięki temu może pomóc rozwiązać złożone problemy i usprawnić procesy w wielu dziedzinach, w tym w edukacji(1).

Teraz podzielimy sobie SI z mojego punktu widzenia na: korzyści z niej płynące oraz kolokwialnie mówiąc potencjalne zagrożenia, które może ze sobą nieść.

PLUSY/ Korzyści:
Edukacja I: Niewątpliwie wielką korzyścią, z mojego punktu widzenia, płynącą dla dzieci dzięki SI – jest wsparcie w rozwoju, a co za tym idzie rozwój edukacji. Co mam na myśli? Weźmy pod lupę np. Aplikacje oparte o sztuczną inteligencję – mogą stymulować/powodować/ zachęcać do zdobywania wiedzy. Aplikacje edukacyjne często dostosowują się do poziomu umiejętności dziecka, oferując spersonalizowane doświadczenia nauki. Dzięki interaktywnym narzędziom dzieci mogą rozwijać umiejętności matematyczne, językowe czy logiczne w sposób nazwijmy to atrakcyjny, ale co ważne, także angażujący. Interaktywne narzędzia do nauki oparte na sztucznej inteligencji mogą ułatwić uczenie się poprzez tworzenie wirtualnych przestrzeni do nauki. W ten sposób uczniowie mogą korzystać z różnych narzędzi, takich jak wirtualne laboratoria, prezentacje i symulacje, aby lepiej zrozumieć przerabiany materiał. Różnego rodzaju platformy i aplikacje edukacyjne do nauki między innymi angielskiego, matematyki – jak najbardziej są ciekawym rozwiązaniem. Również cenną lekcję mogą przedstawić sami dorośli poprzez pokazanie dzieciom np. jak programować maszyny, aby wykonywały określone zadania lub w formie zabawy przedstawić jak z wykorzystaniem technologii SI stworzyć grę lub aplikację.

Edukacja II: Uczeń może szybko znaleźć odpowiedz na nurtujące go pytanie, pomoc w rozwiązaniu zadania domowego, ale jednocześnie minusem tego może okazać się fakt, że uczniowie „całkowicie” polegają na sztucznej inteligencji, żeby zrobić swoje prace domowe i projekty. Meritum tego może być to, o czym poniżej więcej napiszę, ale w skrócie podsumowując – istnieje wysokie ryzyko, że uczeń po prostu skopiuje gotowe rzeczy z Internetu. Może to być oczywiście kuszące, bo szybko znajduje gotowe odpowiedzi, ale prawda jest taka, że w ten sposób nie uczy się naprawdę i niestety samodzielnie nie zdobędzie wiedzy. Często, zamiast zrozumieć materiał i użyć go w praktyce, uczniowie tylko zapamiętują rzeczy. Może to prowadzić do tego, że zapominają te informacje szybko i nie wiedzą jak użyć ich w praktyce. To nie jest dobre wyjście, bo powinniśmy sami myśleć i rozwiązywać problemy. Sztuczna inteligencja może być pomocna, ale nie powinna nas – ludzi zastępować. W mojej opinii – młodzi ludzie, z otwartymi horyzontami i pełni pomysłów powinni sami czytać, badać i myśleć, żeby rozwijać wiedzę i umiejętności.

MINUSY:
Potencjalny brak rozwoju kreatywności: Istnieje obawa, że nadmierne poleganie na SI może ograniczyć jej rozwój u dzieci. Gdy większość zadań jest rozwiązywana przez komputer, dzieci mogą mieć mniej okazji do eksperymentowania, odkrywania i wykorzystywania swojej wyobraźni. Łatwo pogubić się i zamiast uczyć, zaczyna się kontrolować myśli, wtłaczać jedyne słuszne idee, tworzyć kolejne bezrefleksyjne trybiki maszyny, kolejne nazwijmy to „cegiełki w murze”. Dlatego ważne jest, aby równoważyć korzystanie z SI z innymi formami aktywności, które promują rozwój kreatywności, takimi jak sztuka, muzyka czy na przykład zabawy sensoryczne. Natomiast z punktu widzenia dorosłego istotne jest, aby nie mówił dziecku CO ma myśleć – tylko zachęcał, że MA myśleć. Następny znak zapytania postawię przy prawdopodobieństwie błędnej odpowiedzi: dane lub odpowiedzi generowane przez AI nie zawsze są doskonałe. Sztuczna inteligencja często wykorzystuje publiczne informacje z Internetu, a jej odpowiedzi mogą być manipulowane przez jej twórców. Podczas gdy typowe wyszukiwarki internetowe są zaprojektowane tak, aby dostarczyć użytkownikowi “najlepszą” lub najbardziej poprawną odpowiedź na zapytanie, rozwiązania AI mogą być zaprojektowane tak, aby dać najbardziej zbliżoną do ludzkiej odpowiedź. To, które jest lepsze, zależy od tego, na czym aktualnie Ci zależy. Teraz pytanie – czy dziecko będzie w stanie odróżnić/ wyłapać, czy to prawidłowa odpowiedź, biorąc pod uwagę, że często sam dorosły ma z tym problem?

Kolejny znak zapytania stawiam przy bezpieczeństwie dzieci: Oczywiście mam na myśli bezpieczeństwo online. Coraz więcej aplikacji czy też gier dla dzieci wykorzystuje algorytmy SI do personalizacji (inaczej mówiąc, dopasowanie treści do użytkownika) treści i interakcji. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że te same systemy mogą być wykorzystane przez przestępców do zwykłej manipulacji dzieci, zbierania danych osobowych czy chociażby narażania ich na niebezpieczne treści. Idąc dalej, podczas korzystania przez młodego człowieka lub interakcji z systemem AI, trzeba mieć świadomość, że w większości przypadków – wszelkie informacje, które wprowadzasz do systemu, mogą być nie tylko przez niego przetwarzane, ale także zachowane i wykorzystane do udzielania odpowiedzi innym. Oznacza to, że jeśli dziecko wprowadzi jakiekolwiek informacje osobiste lub poufne – istnieje takie prawdopodobieństwo, że będą one przechowywane i potencjalnie udostępniane lub sprzedawane innym. Sztuczna inteligencja gromadzi dużo danych na nasz temat. To oznacza, że maszyny wiedzą dużo o naszych preferencjach i zwyczajach. Może to być fajne, bo dostajemy spersonalizowane podpowiedzi, ale jednocześnie istnieje ryzyko naruszenia naszej prywatności. Musimy uważać, żeby nasze dane – dane dzieci – były bezpieczne i żeby nie były wykorzystywane w sposób, który może im szkodzić. Wobec tego należy uświadomić/ naświetlić dziecku te kwestie i wskazać, aby nie udostępniało ani nie wprowadzało żadnych informacji, które są wrażliwe czy osobiste. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice/opiekunowie monitorowali aktywność online swoich dzieci i edukowali je na temat bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni, zwiększali ich świadomość i umiejętności cyfrowe w zakresie korzystania z AI.

Etyczne wyzwania/empatia: Ponadto, rozwój SI stawia przed nami szereg wyzwań etycznych, zwłaszcza jeśli chodzi o wykorzystanie danych osobowych dzieci oraz kontrolę nad ich zachowaniem online. Istnieje obawa, że nadmierna kontrola i monitorowanie przez systemy SI może naruszać prywatność i autonomię dzieci, prowadząc do sytuacji, w której są one manipulowane czy kontrolowane przez algorytmy. Dlatego ważne jest, aby rozwój SI odbywał się z zachowaniem zasad etycznych i poszanowaniem praw człowieka, zwłaszcza praw dzieci. W kontekście empatii: opiekun winien wytłumaczyć dziecku czym jest empatia. Czym jest zło. Jak to zło wygląda w ogólniej już mówiąc Internecie. Nie można zapomnieć, że sztuczna inteligencja może nauczyć wzorów matematycznych, natomiast my dorośli nie możemy zapomnieć, że nauka empatii lub komunikacji należy do nas- dorosłych – rodziców. O co konkretnie mi chodzi? Rozwiązania te nazywane są Deep Fake. AI na podstawie istniejącego zdjęcie lub wideo może użyć go do stworzenia całkowicie nowych zdjęć lub filmów (w tym twojego głosu) ukazujących, że robisz rzeczy, których nigdy nie zrobiłeś. Jest to zagrożenie dla „młodych gniewnych” – dlatego tak ważne jest zastosowanie pojęcia empatii dla młodego człowieka.

Podszywanie się: Rozwiązania AI mogą na podstawie nagranie głosu danej osoby wykorzystać je do stworzenia w czasie rzeczywistym dźwięku, który brzmi tak jak prawdziwa osoba, mówiąc to, co chce, aby się pod nią podszyć. Oszust może więc nagrać wiadomość głosową, która brzmi jak młody człowiek, patrząc w kontekście dzisiejszego poruszonego tematu, czyli dzieci – oszukując np. kolegę albo członka rodziny: rodzica, rodzeństwo itd., że dzwoni i prosi ich o podjęcie jakiegoś działania.

Reasumując:
Plusy to:
– pomoc przy edukacji, np. nauka języka obcego;
– szybkie wyszukiwanie informacji;
– zgłębianie tajników związanych np. z programowaniem, tworzeniem gier itp.

Potencjalne zagrożenia/ minusy:
– przetwarzanie i niewiadoma w przetwarzaniu danych osobowych i innych informacji o nas.
– problem z prywatnością i etyką;
– możliwe bezgraniczne zaufanie do AI;
– być może w niektórych sytuacjach „wyłączenie” kreatywności dziecka;
– złośliwe stosowanie AI.

Warto w domowym zaciszu przyjrzeć się temu zagadnieniu na spokojnie, a może wprowadzić wspólnie z dziećmi kilka ważnych cyberbezpiecznych zasad? Liczę, że pomocna okaże się, oprócz tego co teraz czytasz, również ta aktualna na dzień dzisiejszy treść: https://www.comp-net.pl/bezpieczenstwo-dzieci-w-swiecie-internetu/

Z powyższych rozmyślań – wnioskuję, że sztuczna inteligencja może być zarówno pomocna, jak i wroga dla dzieci, tak na prawdę wszystko zależy od sposobu jej wykorzystania. Z jednej strony, SI może wspierać edukacyjnie i stymulować naukę. Z drugiej strony, istnieją poważne obawy dotyczące bezpieczeństwa online, ograniczenia kreatywności oraz zagrożenia związane z nadmierną kontrolą i monitorowaniem przez systemy SI.

Dlatego ważne jest, aby stosować SI w sposób odpowiedzialny i z równowagą między korzyściami a ryzykiem, zawsze kierując się dobrem i bezpieczeństwem dzieci.

Kilka podstawowych zasad cyberhigieny przy korzystaniu ze wsparcia AI:
– Sztuczna Inteligencja jest fajna i pomocna, ale poczytaj z rodzicem również o jej zagrożeniach.
– Młody człowieku – przypomnij staruszkom o bezpieczeństwie urządzeń i oprogramowania, stosowaniu programów antywirusowych oraz jak ważne jest bezpieczeństwo sieci domowej: czyli zmiana fabrycznych danych logowania do Routera.
– Pamiętajcie, jak ważny jest dla Was adres email. Często właśnie przez wiadomości mailowe cyberzłodziej próbuje się dostać do tego, na czym najbardziej mu zależy. Traktuj e-mail jak swój dom, a przecież nie podajesz adresu domowego wszystkim, prawda?
– Posługuj się tylko Nickiem. Nie podawaj swojego imienia i nazwiska, adresu zamieszkania, numeru telefonu i innych informacji o Tobie.
– Chroń swoją prywatność i informacje o sobie (dane osobowe) poprzez: ograniczanie upubliczniania danych, które udostępniasz, kontroluj ustawienia prywatności w portalach społecznościowych, pamiętaj, że za bezpłatne aplikacje płacisz informacjami o sobie, więc zastanów się dwa razy, zanim klikniesz.
– Stosuj zasadę ograniczonego zaufania, to znaczy nie otwieraj podejrzanych załączników, nie klikaj w nietypowe linki.
– Znalazłeś coś niepokojącego, porozmawiaj o tym z rodzicem.
– Zabezpiecz swój komputer, ustal hasło. (więcej o hasłach znajdziesz tutaj https://www.comp-net.pl/wiedza-o-haslach-w-pigulce/ )
– Szanuj innych w sieci.

Przyszłość: Podsumowując, sztuczna inteligencja może być dobra, ale musimy używać jej odpowiedzialnie. Chociaż już istnieje, wciąż się rozwija i przyniesie w przyszłości ogromne zmiany.
Bez wątpienia, nasza zdolność do skutecznego zarządzania tymi korzyściami i zagrożeniami będzie miała decydujący wpływ na kształt naszej cyfrowej przyszłości.

Pamiętaj drogi Rodzicu/opiekunie! – podczas korzystania ze sztucznej inteligencji bądź bardzo ostrożny i zwracaj uwagę jakie informacje wprowadzasz i udostępniasz, i przekaż tę higienę cyfrową swoim pociechom

Nie możemy zamykać oczu i uważać, że świat cyberprzestrzeni i rozwijającej się Sztucznej Inteligencji nie dotyczy nas i naszych dzieci.

Dla dobrego samopoczucia naszych dzieci ważne jest zatem to, aby zrozumieć, jak w interesujący i efektywny sposób można korzystać z AI, ale również uczulić, jakie ewentualne zagrożenia ze sobą niesie oraz, najogólniej mówiąc, mieć wyczulenie na to, co w cyfrowym świecie dziecko widzi, czyta i że może być dobre i złe, oraz żeby miało świadomość, że często to, co widzi np. na portalach społecznościowych, jest to „wykreowany” świat, często właśnie za pomocą AI. Nie zawsze jest to prawdziwy obraz – obraz „niby” rzeczywistości, który może wpłynąć na samopoczucie fizyczne i emocjonalne tych młodych, uczących się życia ludzi.

Wszystko w Naszych rękach – powodzenia

Jeśli jesteś zainteresowany kwestiami szeroko pojmowanego bezpieczeństwa informacji, serdecznie Cię zapraszam na Nasz blog, na którym dzielimy się swoim doświadczeniem oraz zdobytą wiedzą. Natomiast jeśli chcesz przebadać swoją organizację pod kątem zabezpieczeń, czy to organizacyjnych, prawnych, czy stricte informatycznych, zapraszam Cię tu.

Wakacje coraz bliżej, dzieci częściej będą w domu, więc to dobry czas, aby przypomnieć sobie zasady pracy zdalnej. Sprawdź zasady na https://www.comp-net.pl/praca-zdalna-i-badanie-trzezwosci-a-ochrona-danych-osobowych/